Η εικόνα στο πεδίο της μάχης χειροτερεύει για την Ουκρανία, ενώ ο Τραμπ πιέζει για ειρηνευτικό σχέδιο
Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν προελάσει σε πολλά μέτωπα τις τελευταίες εβδομάδες. Μετά τις συνομιλίες με Αμερικανούς αξιωματούχους, ο Βλαντίμιρ Πούτιν κατέστησε σαφές ότι δεν σκοπεύει να υποχωρήσει από τις απαιτήσεις του.
Λίγες ώρες πριν από τη συνάντησή του στη Μόσχα με Αμερικανούς αξιωματούχους για το σχέδιο τερματισμού του πολέμου, ο Ρώσος πρόεδρος δήλωσε ότι οι δυνάμεις του κατέλαβαν τη στρατηγικής σημασίας ουκρανική πόλη Ποκρόβσκ, έπειτα από μάχες που κράτησαν μήνες.
Η πραγματικότητα ήταν πιο σύνθετη. Τμήματα της πόλης παρέμεναν υπό διαφιλονίκηση, σύμφωνα με χάρτες του πεδίου μάχης και τον ουκρανικό στρατό. Όμως ο ισχυρισμός του Πούτιν —έστω και πρόωρος— αντανακλά μια τάση που καθορίζει τη σκληρή του στάση στις διαπραγματεύσεις: οι ρωσικές δυνάμεις βρίσκονται σε προέλαση.
«Οι Ρώσοι έχουν αυτή τη στιγμή το πάνω χέρι», λέει ο στρατιωτικός αναλυτής Εμίλ Καστεχέλμι. Η Ουκρανία, σημειώνει, δεν έχει φτάσει στο σημείο της συνθηκολόγησης, αλλά «δείχνει αρκετά αποδυναμωμένη ώστε οι Ρώσοι να πιστεύουν πως μπορούν να επιβάλουν όρους».
Ο Πούτιν έχει ήδη διατάξει τον ρωσικό στρατό να προετοιμαστεί για χειμερινές επιχειρήσεις και, μετά τις συνομιλίες με τους Αμερικανούς, ξεκαθάρισε ότι παραμένει αμετακίνητος στις σκληρές του απαιτήσεις. Την ίδια ώρα, ο ειδικός απεσταλμένος του Ντόναλντ Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, είχε αλλεπάλληλες συναντήσεις με ουκρανική αντιπροσωπεία στο Μαϊάμι, τις οποίες και οι δύο πλευρές χαρακτήρισαν «εποικοδομητικές».
Καθώς αυτές οι δηλώσεις έβγαιναν στη δημοσιότητα, η Ρωσία εξαπέλυσε μαζική επίθεση σε όλη την Ουκρανία: περισσότερα από 650 drones και 51 πύραυλοι έπληξαν πόλεις και κωμοπόλεις από το βράδυ της Παρασκευής έως το πρωί του Σαββάτου, σύμφωνα με Ουκρανούς αξιωματούχους.
Τις τελευταίες εβδομάδες οι ρωσικές δυνάμεις έχουν προωθηθεί σε πολλά μέτωπα. Βρίσκονται μια ανάσα από την πλήρη κατάληψη της Ποκρόβσκ, πρώην σημαντικού κόμβου εφοδιασμού στην περιοχή του Ντονέτσκ, ενώ έχουν σχεδόν περικυκλώσει τη γειτονική Μίρνοχραντ. Στον νότο, στην περιφέρεια της Ζαπορίζια, κινούνται ταχύτερα, ενώ πιέζουν και προς την πόλη Κουπιάνσκ στα βορειοανατολικά και καταγράφουν κέρδη γύρω από τη Σίβερσκ.
Οι προελάσεις αυτές είναι αργές και κοστίζουν πολύ σε ανθρώπινες ζωές και εξοπλισμό. Ουκρανοί αξιωματούχοι και αναλυτές εκτιμούν ότι ο Πούτιν απέχει ακόμη χρόνια από το να πετύχει τους εδαφικούς του στόχους — κυρίως την πλήρη κατάληψη της περιφέρειας του Ντονέτσκ, κάτι που θα έδινε στη Ρωσία τον πλήρη έλεγχο του Ντονμπάς.
Ωστόσο, ο ρυθμός της ρωσικής προέλασης επιταχύνεται. Τον Νοέμβριο, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν περίπου 505 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους, σχεδόν τα διπλάσια σε σχέση με τον Οκτώβριο, σύμφωνα με ουκρανικούς χάρτες του πεδίου μάχης.
«Το μέλλον για την Ουκρανία φαίνεται πραγματικά ζοφερό», λέει ο Καστεχέλμι. «Δεν βλέπω καθαρή διέξοδο».
Προς το παρόν, η Ουκρανία φαίνεται να διαθέτει αρκετούς πόρους για να αποτρέψει την πλήρη κατάρρευση του μετώπου. Όμως το μέτωπο λυγίζει. Ο Πούτιν έχει υπονοήσει ότι, με την Ουκρανία να αντιμετωπίζει έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού και αβεβαιότητα για τη δυτική βοήθεια, θα έπρεπε να αποδεχθεί τις απαιτήσεις του πριν ο πόλεμος γίνει ακόμη χειρότερος.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του δήλωσε ότι η Ρωσία θα καταλάβει επιπλέον εδάφη στο Ντονέτσκ «με κάθε απαραίτητο μέσο».
Η θερινή ρωσική επίθεση είχε περιορισμένα αποτελέσματα, όμως από το φθινόπωρο η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει υπέρ της Μόσχας. Ύστερα από μήνες συνεχών βομβαρδισμών στην Ποκρόβσκ με πυροβολικό, drones και κατευθυνόμενες βόμβες, οι ρωσικές δυνάμεις έσπασαν την ουκρανική άμυνα περνώντας μέσα από μια αλυσίδα χωριών και οικισμών.
«Από τον Σεπτέμβριο άρχισαν να διαλύονται κάποια πράγματα από τη δική μας πλευρά», λέει Ουκρανός χειριστής drone. «Η γραμμή άμυνας κατέρρευσε από την εξάντληση».
Οι Ρώσοι χρησιμοποιούν drones τύπου Molniya και μαζικά σμήνη “καμικάζι” με εκρηκτικά, προσθέτει, τονίζοντας ότι η Ουκρανία δεν διαθέτει κάτι αντίστοιχο σε μαζική παραγωγή.
«Η πίεση για ειρήνη είναι μπλόφα», λέει. «Όσο έχουν τη δυνατότητα να μας πιέζουν στρατιωτικά, θα συνεχίσουν να το κάνουν».
Παράλληλα, η Ρωσία στοχεύει και άλλες κρίσιμες πόλεις του Ντονέτσκ, όπως την Κοστιαντίνιβκα και τη Λίμαν. Ρώσοι στρατιώτες επιτίθενται αδιάκοπα, όλες τις ώρες και από όλες τις κατευθύνσεις, σύμφωνα με Ουκρανούς αξιωματικούς.
Η ομίχλη δυσκολεύει τα ουκρανικά drones, ενώ οι Ρώσοι κινούνται σε μικρές ομάδες. Παρότι οι επιθέσεις προς την Κοστιαντίνιβκα και τη Λίμαν δεν έχουν αποφέρει μεγάλα εδαφικά κέρδη, η πίεση στην Ποκρόβσκ γίνεται ολοένα και πιο κρίσιμη.
«Η πόλη που πριν έναν χρόνο έσφυζε από ζωή τώρα είναι γεμάτη πτώματα πολιτών και στρατιωτών, χωρίς δυνατότητα περισυλλογής», λέει μέλος της ουκρανικής Εθνικής Φρουράς.
Για τη Ρωσία, η Ποκρόβσκ αποτελεί σκαλοπάτι προς τις βαριά οχυρωμένες πόλεις Σλοβιάνσκ και Κραματόρσκ. Κάποιοι αναλυτές αμφισβητούν αν έχει νόημα για την Ουκρανία να συνεχίζει να μάχεται εκεί με τόσο μεγάλες απώλειες, όμως άλλοι εκτιμούν ότι το Κίεβο προσπαθεί να μη δώσει στη Μόσχα το αφήγημα της «αναπόφευκτης νίκης» ενόψει πιθανών διαπραγματεύσεων.
Την ίδια στιγμή, καθώς η Ουκρανία συγκέντρωνε δυνάμεις στην Ποκρόβσκ, οι Ρώσοι εκμεταλλεύτηκαν κενά στη Ζαπορίζια, όπου κατέλαβαν γρήγορα μεγάλη έκταση. Παρά την αποστολή ουκρανικών εφεδρειών, ο ρυθμός της ρωσικής προέλασης εκεί παραμένει ανησυχητικός.
Ο χειμώνας ίσως επιβραδύνει τις επιχειρήσεις, όμως τα drones έχουν ήδη αλλάξει τη φύση του πολέμου. Η «γραμμή μετώπου» δεν είναι πια γραμμή, αλλά μια τεράστια ζώνη θανάτου, δεκάδων χιλιομέτρων.
Η Ρωσία διαθέτει, όπως φαίνεται, ανεξάντλητο ανθρώπινο δυναμικό και δείχνει πρόθυμη να απορροφήσει τεράστιες απώλειες σε έναν πόλεμο φθοράς.
«Η Ρωσία προσπαθεί να σπάσει στρατιωτικά την Ουκρανία, αργά και σταθερά», λέει ο Καστεχέλμι.
Καθώς η μάχη για την Ποκρόβσκ πλησιάζει σε κρίσιμο σημείο, αυξάνονται οι φόβοι για τη Μίρνοχραντ. Οι επιθέσεις είναι καθημερινές και οι δρόμοι έχουν μετατραπεί σε παγίδες θανάτου.
«Ούτε μέρα ούτε νύχτα δεν μας αφήνουν σε ησυχία», λέει Ουκρανός υπαξιωματικός. «Αν έχουμε τρεις άντρες, αυτοί έχουν τριάντα. Οι αριθμοί τους είναι απλώς εξωπραγματικοί».
Και προσθέτει: «Δεν περίμεναν όμως ότι θα αντέχαμε τόσο πολύ».
Άρθρο των Cassandra Vinograd, Oleksandr Chubko και Maria Varenikova στους The New York Times
Μετάφραση στα ελληνικά Χρήστος Καζαντζόγλου