Παρασκευή και 13: Μύθοι, Ιστορία και η Σύγχρονη Ανησυχία

Η «Παρασκευή και 13» έχει καθιερωθεί ως η πιο δυσοίωνη ημέρα του έτους για πολλούς ανθρώπους σε Δύση και Ανατολή. Είτε την αντιμετωπίζουμε με δόση χιούμορ είτε με πραγματικό άγχος, αυτή η ημερομηνία έχει ριζωθεί βαθιά στη συλλογική μας συνείδηση ως σύμβολο κακοτυχίας. Από πού, όμως, πηγάζει αυτός ο φόβος; Πόση αλήθεια και πόση υπερβολή κρύβονται πίσω από τον μύθο;

Η προέλευση του φόβου

Ο αριθμός 13 έχει ιστορικά συνδεθεί με τη δυσαρμονία και την αταξία. Στη δυτική αριθμολογία, το 12 θεωρείται «τέλειος αριθμός» (12 μήνες, 12 ώρες, 12 Απόστολοι, 12 θεοί του Ολύμπου). Το 13, αμέσως μετά, φαντάζει σαν παραφωνία.

Ο συνδυασμός του με την Παρασκευή — μια ημέρα που, από τα μεσαιωνικά χρόνια, θεωρούταν άτυχη (καθώς λέγεται ότι την Παρασκευή σταυρώθηκε ο Χριστός) — δημιούργησε μια «εκρηκτική» σύζευξη. Αν και δεν υπάρχει απόλυτα τεκμηριωμένη ιστορική πηγή που να καθορίζει την απαρχή του συνδυασμού «Παρασκευή και 13», είναι χαρακτηριστικό ότι στα τέλη του 19ου αιώνα άρχισε να εμφανίζεται συχνότερα σε λογοτεχνικά έργα και εφημερίδες.

Η σκοτεινή ιστορία των Ναϊτών Ιπποτών

Ένα από τα πιο γνωστά γεγονότα που ενίσχυσαν τη φήμη της Παρασκευής και 13 είναι η μαζική σύλληψη των Ναϊτών Ιπποτών από τον βασιλιά Φίλιππο Δ΄ της Γαλλίας, την Παρασκευή 13 Οκτωβρίου 1307. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι αυτό το γεγονός έπαιξε ρόλο στην εδραίωση της αντίληψης περί κακοτυχίας.

Η Παρασκευή και 13 στον σύγχρονο πολιτισμό

Ο φόβος της συγκεκριμένης ημερομηνίας έχει ακόμη και το δικό του επιστημονικό όνομα: παρασκευοδεκατριοφοβία (friggatriskaidekaphobia στα αγγλικά). Σε ορισμένες χώρες, η οικονομική δραστηριότητα μειώνεται ελαφρώς, καθώς αρκετοί άνθρωποι αποφεύγουν να ταξιδέψουν, να κάνουν σημαντικές αγορές ή να προγραμματίσουν επαγγελματικά ραντεβού.

Η δημοφιλής κουλτούρα έχει εκμεταλλευτεί στο έπακρο τον μύθο: η θρυλική σειρά ταινιών τρόμου “Friday the 13th” (από το 1980 και μετά) συνέδεσε το όνομα της ημερομηνίας με το αίμα και τον τρόμο, εδραιώνοντας ακόμα περισσότερο την ανησυχία γύρω από αυτήν.

Υπάρχουν στατιστικά για την Παρασκευή και 13;

Αρκετές μελέτες έχουν επιχειρήσει να εντοπίσουν αν όντως συμβαίνουν περισσότερα ατυχήματα ή δυστυχήματα αυτή τη μέρα. Τα αποτελέσματα είναι αντιφατικά. Σε κάποιες περιπτώσεις, φαίνεται να καταγράφεται μικρή αύξηση των τροχαίων ή των επισκέψεων στα νοσοκομεία, ενώ σε άλλες υπάρχει μείωση, πιθανώς επειδή οι άνθρωποι είναι πιο προσεκτικοί.

Αλήθεια ή αυθυποβολή;

Η Παρασκευή και 13 είναι πιθανότατα ένα αυτοεκπληρούμενο φαινόμενο. Όταν πιστεύουμε ότι κάτι κακό θα συμβεί, είναι πιο πιθανό να ερμηνεύσουμε οποιοδήποτε αρνητικό γεγονός εκείνης της μέρας ως «απόδειξη» της κακοτυχίας της. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα μείγμα λαογραφίας, θρησκευτικής παράδοσης και πολιτισμικής φαντασίας.

Η αθώωση της Παρασκευής και 13

Για κάποιους, η Παρασκευή και 13 είναι απλώς μια μέρα σαν όλες τις άλλες — ή ακόμα και μια μέρα τύχης. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, θεωρείται γρουσούζικη η Παρασκευή και 17, ενώ το 13 είναι αριθμός που πολλοί θεωρούν τυχερό. Στην Κίνα, ο αριθμός 13 δεν έχει καμία αρνητική σημασία, ενώ το 4 (που ακούγεται παρόμοια με τη λέξη «θάνατος» στα μανδαρινικά) θεωρείται δυσοίωνος.

Συμπέρασμα

Η Παρασκευή και 13 δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια ημερομηνία φορτωμένη με μύθους και πολιτισμικά σύμβολα. Αν και έχει αποκτήσει μια σχεδόν μεταφυσική φήμη, η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να την καθιστά πραγματικά πιο επικίνδυνη ή γρουσούζικη από οποιαδήποτε άλλη μέρα. Όμως ίσως και να είναι αυτή η αβεβαιότητα — ανάμεσα στον φόβο και το παιχνίδι — που την κάνει τόσο ελκυστική κάθε φορά που εμφανίζεται στο ημερολόγιο.

Μήπως τελικά το πιο επικίνδυνο πράγμα στην Παρασκευή και 13… είναι η φαντασία μας;